MENU

JOEL MARTINZ PRIVATE BLOG

THINK THE BEST, DO THE BEST AND WE GET THE BEST

Biografia do marobo – Timor leste

Marobo 2012 : Ba maluk sira nebe mak seidauk/nunka visita Marobo, certeza katak seidauk hatene Marobo ne’e pertense iha distrito nebe??? Tuir mai ami hakarak lori ita boot sira atu hatene 8an kona ba Biografia Marobo nian..!!!! Ok..!!ita labele dada lia naruk tan,, tuir mai ita ba haree hamutuk..!!!


Ø Biografia

Distrito Bobonaro, konsiste hosi sub distrito nen (6), mak hanesan : Bobonaro, Maliana, Lolotoe, Kailaku, Balibo no Atabae. Kada Sub Distrito hirak ne’e ho ninia area Turismo nebe mak furak i uniku. Tuir mai ami hakarak elabora/esplika area turismo ida nebe mak espesifiku liu. Nia mak MAROBO, nebe pertense iha sub distrito Bobonaro. Marobo situada iha parte leste distrito Bobonaro no parte norte sub distrito Bobonaro.

Marobo nia linha fronteira: husi parte Leste ho sub distrito Atsabe (Ermera), parte Oeste ho sub distrito Maliana no Kailaku, parte Sul ho kapital sub distrito Bobonaro i parte Norte ho sub distrito Kailaku no distrito Ermera. 

            Lian kemak sai hanesan lian materna ba populasaun Marobo tomak.

Marobo konsiste hosi Suku tolu (3), mak hanesan : Atu-aben, Soileço no Ilat-Laun.
            Entre suku tolu ne’e forma hosi aldeia sira hansan tuir mai ne’e :
-----  Suku Atu-Aben :
-          Aldeia Atian
-          Aldeia Male-Robu
-          Aldeia Talite
-----  Suku Soileço :
-          Aldeia Ai-Aras
-          Aldeia Soileço Knua
-          Aldeia Purugua
------ Suku Ilat-Laun :
-          Aldeia Pue-Reman
-          Aldeia Klanbutsi
-          Aldeia Boroluli
-          Aldeia Ulu-Lagar
-          Aldeia Atu-Egas




Ø  Klima

Klima Marobo,  manas liu iha fulan Setembro ho nia temperatura as liu 26,9 ° C iha tempo loron, no tempo malirin liu iha fulan Junho to’o Augosto ho nia temperature 16,5 ° C iha tempo kalan.


Ø  Area Turismo

Marobo konyesidu hanesan rai nebe mak LULIK, no tuir BEI ALA sira haktuir katak Marobo sai hanesan husar ba rai Timor. Ho razaun katak Marobo ninia Foho ida nebe mak lulik tebes i uniko, foho ne mak naran “ILAT-LAUN”, tanba hosi foho lulik ida ne’e mak hamosu Bemanas Marobo no Bedois Boroluli Marobo. Bemanas no Be dois Boroluli, sai hanesan area turismo nebe mak sempre atrai turista sira husi rai laran no estrangeiro. Ho area turismo rua ne mak halo ema seluk buka hatene kona MAROBO. Bemanas pertense ba Aldeia Atu-Egas, Bedois Boroluli pertense ba Aldeia Boroluli suku Ilat-laun.

Bemanas ho Bedois Boroluli sai hanesan fatin nebe mak Uniku, dehan uniku tanba :
-  Bemanas Marobo
Bee nebe mak ho nia temperatura manas la hanesan ho bee bai-bain. Bee ne ho manas nebe natural (água termais), ho nia temperatura 30-40o C.
- Bedois Boroluli
 Bee nebe mak ho nia temperatura morna ou normal, maibe la hanesan bee bai- bain. 

Tuir observasaun, bee rua ne’e ho sira nia iis hanesan manu tolun da’an, nebe bele kura moras kulit hanesan: isin katar, kanek no sst.
Iha mos ai laran tuan balu, nebe mak sai mos hanesan area turistiku, Marobo mos konyesidu ho mota nebe hanaran MOTA MAROBO nebe sai hanesan origem ba mota LOES.

Ø  Kultura

Hanesan fatin sira seluk iha TL, Marobo mos iha ninia kultura rasik. Instrumentu kultura nian nebe sai hanesan identidade Marobo mak : Tais Marobo, Babadok, Kong, Tambor, Manu fulun, Belak, Kaebauk, Ulu suku, Surik no sst.

Kada tinan, iha fulan Maio sempre hala’o festa kultura “HU KRAU DIKUR” nebe mak iha Lian Kemak konyesidu ho naran “ CUHI MAROBO”. Serimonia ne’e nia objetivu atu hapara udan no tama ba tempo bai loron.  Iha festa kultura ida ne’e, iha aktividade kultura barak mak realiza hanesan :

            -Hu Krau Dikur
-Tebe-tebe/Dahur (ho lian Kemak dehan “TEI BALA”)
-Bidu (ho lian Kemak dehan “URI”)

Iha mos serimonia tradisional sira seluk hanesan :

            -Bolu Udan (ho Kemak: Suma Ain)
-Kore Metan
-Feto sa Uma Mane (ho Kemak: UMA MANE MANE HEU)
-Halo Uma Adat (ho Kemak: HA UMA), no sst.


Ø   Vida Moris no Rendimentus

Maioria populasaun Marobo moris nudar agrikultor. Husi resultado agrikula, i sira lori ba fa’an iha merkadu. Atu nune’e bele hetan osan hodi sustenta nesesidade familia no bele trata sira nia oan ba escola.


Ø Riku Soin

Riku soin nebe mak maioria populasaun Marobo iha husi parte Agrikola mak : Batar,  Liis, Ai-manas, Modo, Nuu, Kamii, Hudi, Talas, Fehuk, Ai Farina, Kumbili, Haas, Sabaraka, Kokonaba (ho kemak dehan: Kumuduin) no sst.
Riku soin rai laran mak hanesan : Fatuk, Osan Mean, Marmer, Gas, Sumenti, Ai Kameli, ho sira seluk tan nebe mak ami seidauk observa.

Ø Edukasaun no Saude

Iha parte edukasaun, populasaun Marobo, ita bele dehan katak 75% mak hatene hakerek no le, no 25% mak la hatene hakerek no le (analfabetismo).
Edifisiu eskola nebe mak Governo RDTL estabelese ona iha Marobo mak ho nivel hanesan : Jardim Infantil, Ensino Básico: 1o  to’o 3o Ciculo. Ba Ensino Secundaria no Ensino Superior, Marobo oan sira sempre ba hetan asesu iha kapital distrito no to’o iha kapital Dili.

Iha Parte saude, Marobo iha deit Centro saude publiku ida, no sei iha limitasaun ba recursos humanos no medicamentos. Ho limitasaun hirak ne’e populasaun sempre la’o dook ba iha kapital sub distrito hodi bele hetan tratamentu saude.


Ø     Aprende Lian Kemak Marobo

Mai ita aprende oinsa atu introduz ita nia aan iha lian kemak :

NO.
KEMAK
TETUN
1.
Hai, mloin e sabe?
Hai, diak ka lae?
2.
O galam sapana?
O nia naran saida?
3.
Galag aun………….
Hau nia naran……….
4.
O bali po naba?
O hela iha nebee?
5.
Au bali po……
Hau hela iha…….
6.
O e daba la?
O atu ba nebe?
7.
Au e da Beabanas la
Hau atu ba Bemanas
8.
Favor sea, cino da au, sala na e la da Beabanas non ta naba??
Favor ida, hatudu ba hau, dalan atu ba bemanas nian mak nebe??
9.
Sala na e la da beabanas non ta nogo…
Dalan nebe mak atu ba bemanas nian mak ne’e…
10.
Bea nogo banasan loos
Bee ne’e manas loos…

            Ida ne’e mak introdusaun badak kona ho lian kemak..!!!!hehehee……fasil hela sah…se laran kamaan karik hakat mai tia deeeeeeeeeiiiiiiiiiiiiiit…...(hakat mai lamate to……).!!!!!!! (husi : Romeu Soares, Estudante UNTL, Fac: Edukasaun, Dept. Lingua Portuguesa ho Joel (DIT))








Fotografia MAROBO – TIMOR LESTE


LOVE U FULL MAROBO.


Marobo 2012 : ida ne'e mak kondisaun Bemanas Marobo agora dadaun. Ita hein katak Governo bele halo rehabilitasaun ona, tanba tuir observasaun katak fatin bele atrai turista barak.


Marobo 2012 : Besik iha Pisina boot Bemanas Marobo, iha uma ida, maibe nia kondisaun hanesan ita boot sira haree dadauk iha imagem ne'e katak nia kondisaun la diak ou uma ne'e aat hela.


Marobo 2012 : Ida ne'e mak kondisaun natureza iha Marobo (imagem ne hasai iha fatin parulit, Marobo). 
Marobo 2012 : kondisaun Marobo mos iha ai laran fuik no iha fatuk laran, iha neba mos moris animal fuik barak, mak hanesan : Lekirauk no sst.





Marobo 2012: iha uma barak mak halo husi duut, ne mak halo Marobo nia paisagem nebe mak natural teb-tebes. (imagem hasai iha Parulit Marobo) 


Marobo 2012: kondisaun natureza marobo nian nebe mak fresku tebes, bainhira iha tempo udan.






Marobo 2012 : Kondisaun fatuk kuak iha Marobo.

Kondisaun ai laran fuik nebe mak kapaas teb-tebes iha Marobo.



Foho Lulik Ilat-Laun, Marobo. Foho idan mak sai hanesan fatin nebe hamosu Bemanas no Bedois Boroluli.

Marobo 2012 : kondisaun batar nebe mak populasaun sira kuda.




Marobo 2012: kodisaun kampu Football ho Vollyball iha Talit-Reman, iha mos escola ensino basico Primeiro Ciclo.


Marobo 2012 : kondisaun sede suku Soileco. iha neba mos iha kuadro aviso ida nebe mak hanesan iha imagem ne'e. maske ita haree aviso ne'e komiku 8an, maibe avisu ne'e imporante tebes, atu nune'e populasaun sira bele halo tuir.


Marobo 2012 : ida ne'e mak kondisaun estrada ba iha suku Ilat-Laun.

Marobo 2012 : kondisaun Mota Marobo (parte: Acu metam).


Marobo 2012 : kondisaun Mota Marobo, parte Purugoa.

Marobo 2012 : kondisaun pisina Bemanas, nebe mak aat iha tinan hirak liu ba. ate agora mos seidauk hetan  rehabilitasaun husi Governo RDTL. agora dadauk populasaun sira uza hela, maibe kondisaun nebe mak laduun diak.  










Marobo 2012 : ida ne'e mak kondisaun geral iha Bemanas Marobo, bainhira iha ema ba passa ferias iha neba. se ita boot sira hakarak atu visita karik, bele deit. agora dadauk sei gratuita ba ema hotu..!!!



 Marobo 2012 : ida ne'e mak kondisaun geral Bedois Boroluli.















OK.... ba ita boot sira nebe mak visita ona blog ne obrigado buaaarraaakk. ita boot sira sei hetan jersey Real Madrid nian gratuita. ba deit iha loja nebe mak besik. jersey ne'e, nia imagem mak iha leten. heheheheheheehheeh...........!!!!! 

 (Se ita boot sira iha komplein ruma kona foto no informasaun ne'e, entaun bele fo comment iha kraik ne'e).